Institut tarixi

Institutning rivojlanish tarixi

Tashkil topish tarixi. Genetika va o’simliklar eksperimental biologiyasi instituti O'zR FA Prezidiumining 4-23 sonli qarori bilan 13.02.1997 yilda tashkil topdi. Institut O'zR FA Genetika (O'zR Vazirlar Maxkamasining 21 iyul1992 yil 337-sonli qarori) va O'zR FA o'simliklar eksperimental biologiyasi (1948y) institutlarining birlashtirilishi natijasida tashkil topgan. Institut direktori A.A.Narimanov.

Rivojlanish bosqichlari.

Institut rivojlanish tarixida beshta yirik bosqichlarni o'z ichiga oladi. 1948 yildan 1957 yilgacha (birinchi bosqich) - bu bosqichda g'o'zani ilmiy o'rganishning yangi yirik yo'nalishlari o'simliklar fizilogiyasi va biokimyo yo'nalishlari jadal rivojlangan (V.S. Shardakov), g'o'zani ekologik va botanik tadqiqotlari(F.M.Mauer), beda, makkajo'xori va sorgo o'simliklari (V.L.Golodkovskiy),g'o'zani ertapisharligi muammolari (S.S.Sadkov), agrotexnika va agroekologiyasi yo'nalishlari (M.V.Muxamedjanov), g'o'za sistematikasi va introduktsiyasi ilmiy izlanishlar, turlararo va tur doirasidagi g'o'za anatomiyasi va embriologiyasi kabi yo'nalishlar chuqur o'rganildi va “G'o'za” monografiyasining birinchi tomi chop etilishi bilan bosqich yakunlandi. (F.M.Mauer, 1954y.)

Ikkinchi bosqich(1957-1963 yy.) G'o'zada genetika va o'simliklar fiziologiyasining o'zaro aloqadorligi, populyatsion genetika muammolari o'rganildi, Gossypium L. G'o'zagenofondi boyitildi, radiatsion biologiya, tsitoembriologiya, anatomiya va morfologiya, g'o'zani ertapisharligi ustidagi tadqiqotlar kengaydi va chuqur o'rganildi, suv rejimi fiziologiyasi va mineral oziqlantirish, lipid biokimyosi, fiziologik aktiv moddalar,o'sish va rivojlantirish regulyatorlari, ekologik muammolar chuqur o'rganildi.

Uchinchi bosqich (1964-1980 yy.) ikkinchi bosqichdagi bajarilgan tadqiqotlar yanada chuqqurroq o'rganiladi G'o'za, makkajo'xori va beda o'simliklarida shakllanish, tur ichi sistematikasi, morfogenez va genetik axborotning uzoq, tur doirasi va turlar aro chatishtirishda nasldan naslga o'tish muammolari chuqur o'rganildi. G'o'za genetikasi va selektsiyasida g'o'zaning vilt kasallligiga chidamli nav olish usuli ishlab chiqarildi va vilt kasalligiga chidamli navlar ishlab chiqarishga joriy qilindi. (S.M.Miraxmedov, A.A.Abdullaev). To'rtinchi bosqichda (1980-1992 yy.) g'o'za genetikasi soxasidagi tadqiqotlar rivojlandi, g'o'zani biokimyosi va fiziologiyasi, viltgachidamligigi, evolyutsion biokimyosi, mutagenez tadqiqotlari, paxta tolasining biologiyasi, ildizdan oziqlantirish, fiziologik tadqiqotlar kengaydi. suv rejimi, sho'rgachidamlilik, fotosintez, kimyoviy moddalarda ta'sir ettirib va yangi viltgachidamli navlarni yaratish, radiomutant olishning samarali usullarini yaratish, gidroponik sharoitida g'o'za hosilini oshirish imkoniyatlari, dehqonchilikning yangi sistemasi ishlab chiqildi va joriy qilindi. Beshinchi bosqich esa 1992 yildan boshlab, hozirgi vaqtgacha molekulyar genetika uslublaridan foydalangan holda tirik organizmlar xamda o'simliklarning genomini o'rganish jadal rivojlandi. G'o'za genomini o'rganish ustida chuqur tadqiqotlar olib borildi (sekvens analizlari va PTSR reaktsiyalari chidamlilikning fiziologik va biokimyoviy mexanizmlari (R.M.Usmanov), chuqur o'rganilmoqda. G'o'zaning yangi navlari klassik, MAS (markerlarga asoslangan selektsiya) va gen-nokaut usuli bilan yaratildi. (A.A.Abdukarimov va boshqalar).

Institutda uchta noyob kollektsiya yaratilgan va boyitilib borilayapti. – (G'o'zagenofondi akad. A.A.Abdullaev), G'o'zaning izogen va monosom translokatsion tizmalari, (akad. J.A.Musaev, M. Ulug'bek nomidagi Milliy universitet bilan birgalikda) va fitopatogen mikroorganizmlar to'plami (L.A.Gluxova) chuqur o'rganilmoqda. Xozirgi kunda g'o'za o'simligidan tashqari bug'doy (S.K.Baboev) va soya (M.F.Abzalov).o'simliklarida . fundamental va amaliy tadqiqotlar olib borilmoqda. 2000-2011 yillarda g'o'za va bug'doy o'simliklarida chuqur molekulyar-genetik tadqiqotlar o'tkazildi (Sh.Yu.Yunusxanov, S.K.Baboev), hamda g'o'zada (MAS) markerlarga asoslangan selektsiya usuli jadal rivojlandi. (R.K.Shodmanov)..

Insitutga raxbarlik qilgan direktorlar

Narimanov Аbdujalil Аbdusamatovich

03.08.2017 yildan institut direktori etib tayinlandi.

Ixtisosligi-g’oza seleksiyasi va urug’chiligi qishloq xoʼjalik fanlari doktori,professor